Η Αρτάκη Κυζίκου Μικράς Ασίας (Erdek) είναι μια πόλη χτισμένη στα νότια παράλια της Προποντίδας, στο νοτιοδυτικό τμήμα της Κυζικηνής χερσονήσου. Απέχει 20 km από την πόλη της Πανόρμου (Bandirma) και διοικητικά ανήκει στο νομό Βαλουκεσερίου (Balikesir). Σήμερα έχει πάνω από 20.000 κατοίκους, τουρκοκρητικής καταγωγής στην πλειονότητά τους, και είναι η πρωτεύουσα του ενοποιημένου, πλέον, Δήμου που περιλαμβάνει όλα τα χωριά της Κυζικηνής χερσονήσου.
Η Αρτάκη, ιδρύθηκε από τους Μιλησίους τον 8ο με 7ο αιώνα π.Χ. περίπου, την περίοδο του δεύτερου ελληνικού αποικισμού αν και στην περιοχή ζούσαν ελληνικά φύλα ήδη από τον 15ο αιώνα π.Χ. όπως αναφέρει ο Στράβωνας (Γεωγραφικά, XIII 1.3). Κατά την αρχαιότητα η Αρτάκη διατήρησε την αυτονομία της, ενώ όπως μας ιστορεί ο Ηρόδοτος (Ιστορίαι, 6.33.2) έλαβε μέρος στην Ιωνική επανάσταση το 493 π.Χ. Την περίοδο του Πελοποννησιακού πολέμου ήταν σύμμαχος των Αθηναίων, ενώ αρκετά χρόνια αργότερα κυριεύθηκε από τους Κυζικηνούς, όπως και η γειτονική Προκόννησος (Μαρμαράς), συμμεριζόμενη εφ’ εξής την τύχη της Κυζίκου.
Την περίοδο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας η Αρτάκη ανθεί πνευματικά και υλικά, ενώ μετά τον σεισμό του 1063 που κατέστρεψε ολοσχερώς την πόλη της Κυζίκου, γίνεται η έδρα της –τέταρτης στην ιεραρχία του Οικουμενικού Θρόνου– Μητροπόλεως Κυζίκου. Η άνθιση αυτή διαρκεί μέχρι τα τέλη του 14ου αιώνα οπότε η Αρτάκη κατακτάται από τους τούρκους και η ανάπτυξη ανακόπτεται βιαίως.
Κατά τον νεοελληνικό διαφωτισμό η Αρτάκη, όπως και ολόκληρη η ρωμηοσύνη, αναγεννάται πνευματικά και οικονομικά. Η αναγέννηση αυτή σε συνδυασμό με τις διεθνείς οικονομικοπολιτικές εξελίξεις θα οδηγήσουν την Αρτάκη προς τα τέλη του 19ου αιώνα στην περίοδο της μεγαλύτερής της ακμής.
Όλα αυτά, βέβαια, θα διακοπούν με τους εκτοπισμούς του 1913-14, την μεγάλη πυρκαγιά του 1917 που κατέκαψε σχεδόν ολοσχερώς την πόλη και τελικά, τον Αύγουστο του 1922, με τη μεγαλύτερη ίσως συμφορά που γνώρισε ο ελληνισμός: τη Μικρασιατική καταστροφή.
Την εποχή εκείνη η Αρτάκη αριθμούσε 12.500 περίπου κατοίκους, εκ των οποίων οι 10.000 ήταν ελληνικής καταγωγής, ενώ στην πόλη λειτουργούσε μεγαλοπρεπές Αρρεναγωγείο και Παρθεναγωγείο.
Μετά την καταστροφή, το μεγαλύτερο μέρος των Αρτακηνών προσφύγων εγκαταστάθηκε στην Εύβοια, βόρεια της Χαλκίδας, στο απαλλοτριωμένο κτήμα Βουδούρη του Βατώντα, όπου ιδρύθηκε στις 25 Σεπτεμβρίου 1923 η Νέα Αρτάκη.
