Η Κύζικος ήταν αρχαία μικρασιατική πόλη στη Μικρά Φρυγία (Μυσία), στα παράλια της Προποντίδας. Ήταν αποικία των Μιλησίων την περίοδο του Β΄ ελληνικού αποικισμού και πήρε το όνομά της από τον βασιλιά Κύζικο, που βοήθησε στην επιτυχή έκβαση της Αργοναυτικής Εκστρατείας.

Η πόλη είχε αναδειχτεί σε μία από τις σπουδαιότερες ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας, ξακουστή για την αλιεία και τους στατήρες της από ήλεκτρο που χρησιμοποιήθηκαν πολύ μέχρι και την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου (κυζικηνοί στατήρες). Οι επιγραφές, οι περιγραφές και όλα τα ερείπια εμφανίζουν την Κύζικο ως εξαιρετικά αναπτυγμένη πόλη, πλούσια και σπουδαίο εμπορικό κέντρο. Έξω από τις ακτές της ο Αλκιβιάδης καταναυμάχησε τους Λακεδαιμόνιους το 410 π.Χ. Την εποχή της ρωμαϊκής κυριαρχίας ήταν σχεδόν ελεύθερη και στη βυζαντινή περίοδο εξακολούθησε να ακμάζει.

Ο μεγάλος σεισμός του 1063 κατέστρεψε ολοσχερώς και οριστικά την πόλη της Κυζίκου. Οι κάτοικοι βρήκαν καταφύγιο σε άλλες πόλεις της χερσονήσου και η έδρα της Μητρόπολης μεταφέρθηκε από τότε στην Αρτάκη.